Đoạn 1: Vào thời vua Đại Nam trị vì thiên hạ, vua ngay thần trung, đất nước thái bình. Có một người tên là Dương Lễ, quê quán ở xứ Sơn Tây, đang muốn tìm thày thụ giáo. Dương Lễ gặp một người tên là Lưu Bình. Hai người đều ham chuộng thơ văn, liền cắt máu ăn thề làm bạn với nhau, rồi cùng lên đường về kinh đô theo học. Người thiên hạ về đông như hội, trai gái tươi cười xinh xắn như hoa. Lưu Bình được một người con gái xinh đẹp cho trọ nhờ và chỉ nơi có thày dạy học. Hai người được thày tận tình truyền dạy văn chương chữ nghĩa và đạo lý làm người.

Đoạn 2: Vua xuống chiếu kén tìm Trạng nguyên. Lưu Bình và Dương Lễ hay tin, bèn từ biệt thày và bạn học để đi thi. Dương Lễ đỗ Trạng nguyên, được làm quan, sống trong một phủ đệ sa hoa. Trong khi đó, Lưu Bình thi trượt, phải sống lang thang vất vưởng, rồi trở về quê. Cuộc sống khó khăn, quanh năm mất mùa đói kém, lại gặp cảnh loạn lạc, Lưu Bình chợt nghĩ đến người bạn kết nghĩa năm xưa, bèn tìm đến nhà Dương Lễ. Nhớ đến lời thề nguyền kết nghĩa, nhớ cảnh cùng nhau mười năm đèn sách thuở xưa, Dương Lễ không ra gặp mặt mà sai đày tớ hắt hủi Lưu Bình, bưng ra mời bát cơm nguội cùng quả cà chua nhằm khích chí bạn. Lưu Bình cả giận bỏ về. Dưỡng Lễ gọi ba người vợ ra, có ý muốn cậy nhờ một người thay chàng đi nuôi bạn ăn học. Vì sợ thiên hạ đàm tiếu tiếng thị tiếng phi, hai người vợ đầu từ chối không đi, riêng người vợ thứ ba là nàng Châu Long thấy vậy liền nhận lời để giúp chồng thỏa ý nguyện.

Đoạn 3: Châu Long từ biệt chồng, một mình nàng cất bước ra đi. Giữa đường, nàng trông thấy một cái quán, gọi là quán Nghinh Hương, liền ghé vào nghỉ chân. Tại đây, nàng gặp Lưu Bình trên đường về quê cũng đang tạm dừng chân. Hai người trò chuyện hồi lâu. Lưu Bình thuật lại đoạn đời gian nan vất vả của mình, còn Châu Long thì kể rằng cha mẹ gả nàng cho một người giàu có, nhưng nàng không chịu nổi cuộc sống ở đó, bèn tự ý bỏ đi. Khi thấy Lưu Bình ngỏ ý muốn quyết chí đèn sách học hành, Châu Long liền ưng thuận theo chàng về quê để nuôi chàng ăn học.

Đoạn 4: Châu Long mang số tiền Dương Lễ giao cho nàng đem theo để cất lại ngôi nhà và đón thày về dạy học cho Lưu Bình. Còn nàng ở riêng trong một căn phòng nhỏ, ngày đêm đảm đang quán xuyến gia đình, không chút vương vấn nguyệt hoa. Thấm thoắt đã qua ba mùa hoa nở, Châu Long hết lòng chăm lo cho Lưu Bình ăn học mà lòng nàng không lúc nào nguôi nỗi nhớ mong chồng.

Đoạn 5: Vua ban chiếu mở khoa thi kén Trạng nguyên. Lưu Bình từ biệt Châu Long và thày dạy học để lên kinh đô ứng thí, hẹn ngày trở về sẽ sum họp gia đình. Đến khi vua cho yết bảng đề danh, chàng đỗ ngôi đầu Trạng nguyên, được vua ban bạc vàng gấm vóc. Chàng một niềm xin được hồi hương. Vua lập tức xuống chiếu cho chàng vinh quy nhậm chức. Trong khi đó, ở nơi quê nhà, nàng Châu Long hay tin Lưu Bình đã đỗ Trạng nguyên, nàng liền vui mừng sắp đặt nhà cửa gọn gàng ngăn nắp, khóa trái cửa lại, gửi gắm xóm giềng để trở về phủ Dương Lễ. Về tới nơi, nàng thuật lại cho chồng hết thảy mọi điều. Dương Lễ hết lời khen ngợi vợ. Lưu Bình giục binh mã nhanh chóng lên đường trở về quê cũ. Nhưng khi về tới nơi, chàng thấy cửa nhà khóa im ỉm, chẳng thấy Châu Long đâu cả. Chàng sai người tìm kiếm khắp cả xa gần biết bao ngày nhưng bóng dáng nàng vẫn biệt vô âm tín. Lưu Bình rất đỗi buồn bã, nhớ nhung, lại thêm phần cảm kích trước tấm lòng của người con gái xinh đẹp, nết na. Ngẫm ngợi hồi lâu, chàng nhủ lòng không nhẽ nàng là người cõi tiên xuống giúp. Chàng lại tìm đến nhà quan Dương Lễ và được Dương Lễ ân cần đón tiếp, hỏi han. Lưu Bình buồn rầu thuật lại chuyện gia đình.

Đoạn 6: Dương Lễ lần lượt cho gọi ba người vợ ra mời rượu Lưu Bình. Khi nhìn thấy Châu Long thì chàng chợt hiểu.